νεκρή φύση

Ζωγραφικό είδος που ασχολείται με την απεικόνιση άψυχων πραγμάτων δηλαδή με άνθη, καρπούς, κυνήγι, φαγητά, όργανα, εργαλεία κ.ά. Η ν. φ. ανάγεται στην κλασική αρχαιότητα, η οποία όμως αν και δημιούργησε λαμπρά δείγματα του είδους αυτού, τη θεωρούσε ελάσσονα τέχνη, καθαρά διακοσμητική. Από το περίφημο δάπεδο του ανακτόρου της Περγάμου (με την παράσταση των υπολειμμάτων ενός συμποσίου) και τον αισθησιακό νατουραλισμό του δεύτερου πομπηιανού ρυθμού έως τις συμβολικές διακοσμήσεις της βυζαντινής τέχνης, η ν.φ. εκφράζεται με μια πλατιά κλίμακα χαρακτηριστικών θεμάτων. Ο νατουραλισμός αρχίζει και πάλι στους μεσαιωνικούς χρόνους με τον Τζιότο, τον Σιμόνε Μαρτίνι, τον Ταντέο Γκάντι, επιβάλλεται όμως μόνο τον 15o αι. με τον Γιαν βαν Άυκ, τον Ζωγράφο της Φλεμάλ και με τον Ελβετό Κόνραντ Βιτς. Αλλά η πραγματική ν.φ. εμφανίζεται στη Βενετία στις αρχές του 16ου αι. Ένα από τα παλαιότερα δείγματα είναι η πέρδικα και πανοπλία (1504, Μόναχο, Παλαιά Πινακοθήκη) του Γιάκοπο ντε Μπάρμπαρι. Στις αρχές του 17ου αι., η ν.φ. επικράτησε ως αυτόνομο είδος, κυρίως χάρη στον Καραβάτζιο. Γι’ αυτόν «είχε την ίδια αξία ένας καλός πίνακας με άνθη όσο ένας πίνακας με ανθρώπινες μορφές». Η επαναστατική του θέση διαδόθηκε σε όλη την Ευρώπη και προκάλεσε τον 17o αι. μια πραγματική άνθηση του είδους, με το οποίο ασχολήθηκαν μεγάλοι ζωγράφοι όπως ο Ρέμπραντ, ο Θουρμπαράν, ο Βελάσκεθ, ο Εβαρίστο Μπασκένις, ο Μέο Σαλίνι κ.ά. Το 18o αι. εμφανίζονται οι επιβλητικές ν.φ. του Ολλανδού Καλφ και του Γάλλου Μανουαγέ και κυρίως οι ευαίσθητες ν.φ. του Νικολά Σαρντέν. Το μεγάλο ρεύμα κλείνει στο τέλος του 18ου αι. με τον Γκόγια. Ο νεοκλασικισμός και ο ρομαντισμός του 19ου αι. δεν ευνοούν το είδος αυτό της τέχνης. Με τον ρεαλισμό του Κουρμπέ αρχίζει να επαναφέρεται στη ζωγραφική η ν. φ., για την οποία ενδιαφέρθηκαν και οι ιμπρεσιονιστές, παρά το γεγονός ότι κεντρικός στόχος των αναζητήσεων τους ήταν το τοπίο. Ο Μανέ, ο Μονέ και ο Ρενουάρ άφησαν ωραία δείγματα ν.φ. (το κάνιστρο του «Προγεύματος στο γρασίδι» και κυρίως οι «Πεόνιες» του Μουσείου των ιμπρεσιονιστών στο Παρίσι). Ο Σεζάν έδωσε δική του ερμηνεία στη ν.φ., που ανάπτυξε αργότερα ο φοβισμός και ο κυβισμός. Από τους σύγχρονους, ο Τζόρτζιο Μοράντι ήταν ίσως ο τελευταίος μεγάλος καλλιτέχνης που ερμήνευσε με εντελώς προσωπικό τρόπο αυτό το ζωγραφικό είδος. Το έργο «Πέρδικα και πανοπλία», του ζωγράφου Γιάκομπο ντέι Μπάρμπαρι? θεωρείται το παλαιότερο δείγμα νεκρής φύσης στη νεότερη τέχνη. «Νεκρή φύση με κρεμμύδια» του Πολ Σεζάν. Η νεκρή φύση χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα στις αρχές του 20ού αιώνα στις αναζητήσεις της ζωγραφικής ανακατασκευής του αντικείμενου (Μουσείο Εμπρεσιονιστών, Παρίσι). «Νεκρή φύση», ελαιογραφία του Γεωργίου Μπουζιάνη (Εθνική Πινακοθήκη, Αθήνα). «Βάζο με άνθη», νεκρή φύση του Ολλανδού ζωγράφου Γιαν βαν Χάουσουμ (Βασιλικό Μουσείο, Άμστερνταμ).